Epitalon

Epitalon (Epithalon, Epithalone) to syntetyczny tetrapeptyd o wzorze cząsteczkowym C₁₄H₂₂N₄O₉,  złożony z czterech aminokwasów: alaniny, kwasu glutaminowego, kwasu asparaginowego i glicyny. Został opracowany oraz opatentowany przez Petersburski Instytut Gerontologii i Bioregulacji, pod kierunkiem prof. Vladimira Khavinsona – wybitnego rosyjskiego badacza i gerontologa [1,2]. Pierwowzorem tego związku była epitalamina – fizjologicznie aktywny peptyd wyekstrahowany z bydlęcej szyszynki. Aktualnie Epitalon należy do najciekawszych środków przeciwstarzeniowych i jest postrzegany jako jeden z najskuteczniejszych aktywatorów telomerazy.

Pierwsze wzmianki na temat tego związku zostały opublikowane już w 1979 roku, ale na prawdziwy przełom trzeba było czekać aż do roku 2003. Wtedy to zaprezentowano wyniki długofalowych badań klinicznych, które zrewolucjonizowały podejście do starzenia się organizmu [3]. Pokazały bowiem, że za pomocą rozmaitych bioregulatorów peptydowych można optymalizować kluczowe funkcje organizmu, co pozwala na zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób charakterystycznych dla wieku podeszłego i wydłużenie życia. Co ważne, nie towarzyszą temu żadne skutki uboczne. Nie będzie zatem przesadą stwierdzenie, że Epitalon to prawdziwy kamień milowy na drodze do ziszczenia odwiecznych marzeń o wynalezieniu eliksiru młodości.

Aktywność biologiczna

• Zasadniczy mechanizm działania Epitalonu opiera się na zdolności do wydłużania telomerów, głównie poprzez stymulację aktywność telomerazy [2].
• Przypuszcza się, że Epitalon może wpływać na ekspresję niektórych genów oraz reguluje aktywność dużej grupy białek. Wśród nich wymienia się m.in. białko HMGB1 [1].
• Epitalon wzmaga aktywność enzymów przeciwutleniających takich jak dysmutaza ponadtlenkowa (SOD), peroksydaza glutationowa (GPX) i S-transferaza glutationowa (GST) [4].
• Epitalon wywiera wpływ na syntezę melatoniny i koryguje wzorce jej wydzielania w taki sposób, że zaczynają one wyglądać tak, jak w młodych, zdrowych organizmach [4,5].
• Epitalon może oddziaływać na produkcję prolaktyny oraz hormonów gonadotropowych (FSH, LH), które są zaangażowane w utrzymanie prawidłowych funkcji seksualnych i rozrodczych [6].
• Epitalon może pobudzać limfocyty T do produkcji interferonu gamma (INF-γ) [7].
• Epitalon ma korzystny wpływ na aktywność enzymów trawiennych [8].

Efekty działania

Spowolnienie tempa starzenia i wydłużenie życia

Jako aktywator telomerazy Epitalon sprzyja wydłużeniu telomerów, co korzystnie wpływa zarówno na długość życia, jak i jego jakość. Telomery są traktowane jako swoisty marker wieku biologicznego. Ulokowane na końcach chromosomów mają za zadanie zabezpieczać nici DNA przed defragmentacją oraz uszkodzeniami powstającymi w czasie replikacji. Zdaniem naukowców długie telomery są doskonałym prognostykiem dłuższego życia i mniejszego obciążenia chorobami wieku starczego. Niestety, każdy podział komórkowy skutkuje ich skróceniem, aż do całkowitego zaniknięcia. Ilość podziałów komórkowych jest ograniczona i określona tzw. limitem Hayflicka, który jest uznawanym za jeden z czynników starzenia się. Okazuje się jednak, że niektóre komórki dysponują własną bronią przeciw temu zjawisku. Jest nią telomeraza – enzym umożliwiający rekonstrukcję telomerów. W eksperymentalnych badaniach na ludzkich fibroblastach dowiedziono, że pod wpływem Epitalonu dochodzi do zwiększenia ekspresji telomerazy i wydłużenia telomerów [2]. Owa elongacja telomerów jest wystarczająca do przekroczenia limitu Hayflicka [9].

Inna teoria naukowa  mówi, że starzenie się jest biologicznym procesem zmian ekspresji genów, na skutek którego dochodzi do zaburzeń w produkcji specyficznych peptydów regulacyjnych, co z kolei wywołuje niekorzystne, patologiczne zmiany w tkankach i narządach [10]. Tu również pomocny może okazać się Epitalon. Zakłada się, że bierze on udział w regulacji ekspresji pewnych genów oraz wpływa na aktywność niektórych białek, w tym HMGB1 [1]. Warto wiedzieć, że białko to odgrywa kluczową rolę w naprawie DNA i warunkuje stabilność telomerów.

Epitalon przyczynia się do wzmocnienia bariery antyoksydacyjnej organizmu. Sprzyja zwiększeniu ekspresji endogennych enzymów przeciwutleniających (SOD, GPX, GST), a oprócz tego promuje prawidłowe uwalnianie melatoniny, która także jest potężnym przeciwutleniaczem [4,5]. Wymienione związki mają kluczowe znaczenie dla utrzymania równowagi pomiędzy produkcją reaktywnych form tlenu (RFT), a ich neutralizacją. Zaburzenie tej równowagi prowadzi do powstania stresu oksydacyjnego, który jest postrzegany jako jeden z głównych czynników przyspieszonego starzenia i rozwoju wielu chorób.

Obserwowanie, jak Epitalon wpływa na długość życia rozmaitych organizmów napawa optymizmem. W jednym z badań dowiedziono, że związek ten wydłuża żywotność muszek owocówek o około 11-16% [11]. Z kolei u szczurów narażonych na różne, niestandardowe wzorce oświetlenia z pomocą Epitalonu udało się wydłużyć życie nawet o 68 dni [12]. Jednak najciekawsze wydaje się być prospektywne badanie kohortowe, przeprowadzone na próbie 266 osób powyżej 60 roku życia. Wykazało ono, że terapia epitalaminą (pierwowzór Epitalonu), spowodowała prawie dwukrotne (dokładnie 1,6-1,8) zmniejszenie śmiertelności w ciągu kolejnych 6 lat (!) [13,14].

Przywrócenie prawidłowego rytmu dobowego

W eksperymentach na małpach dowiedziono, że Epitalon reguluje wydzielanie melatoniny i przywraca prawidłowy rytm uwalniania kortyzolu [15]. Wydaje się, że związek ten podobnie działa u ludzi. Niewielkie, bo obejmujące 14 osób w podeszłym wieku, badanie pokazało, że epitalamina usprawniła produkcję melatoniny u wszystkich uczestników badania [15, 16].

Trzeba pamiętać, że rytm okołodobowy determinuje prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Niestety, wraz z wiekiem często zostaje on zakłócony. Wyraźnie widać, że towarzyszy temu spadek produkcji melatoniny i pogorszenie jakości snu. Naukowcy wskazują na dodatnią korelację pomiędzy obniżeniem stężenia melatoniny a starzeniem się organizmu i zwiększoną częstotliwością występowania niektórych chorób charakterystycznych dla wieku podeszłego [17].

Poprawa stanu zdrowia 

Epitalon może być skuteczny nie tylko w aspekcie wydłużania życia, ale także poprawy jego komfortu, chociażby przez zmniejszenie ryzyka wystąpienia rozmaitych schorzeń, w tym chorób wieku podeszłego.

Zacznijmy od popularnych infekcji. Naukowcy podkreślają, że postępujące wraz z wiekiem zmiany w układzie immunologicznym, a zwłaszcza zaburzenia funkcji limfocytów, skutkują obniżeniem odporności komórkowej i humoralnej, co przekłada się na wyższą skłonność seniorów do infekcji. Okazuje się, że Epitalon niweluje niekorzystne zmiany, jakie zachodzą w układzie odpornościowym na skutek starzenia się organizmu. Najbardziej prawdopodobny mechanizm tego działania obejmuje stymulowanie limfocytów T do produkcji interferonu gamma (INF-γ) [7].

Kolejnym problemem są nieprawidłowości w zakresie metabolizmu tłuszczy, które mogą skutkować otyłością i zaburzeniami metabolicznymi. W tym przypadku niebagatelną rolę odgrywa trzustka i jej enzymy, a powszechnie wiadomo, że u seniorów następuje spadek aktywności enzymów trzustkowych [18]. W badaniu na modelu zwierzęcym wykazano, że Epitalon zwiększa aktywność enzymów trawiennych, przy czym efekt jego działania okazał się silniejszy u starszych zwierząt [19]. Naukowcy przypuszczają, że może to mieć korzystny wpływ na metabolizm tłuszczy i węglowodanów w starzejącym się organizmie.

W prospektywnym badaniu kohortowym przeprowadzonym z udziałem 79 pacjentów z chorobą wieńcową wykazano, że regularne przyjmowanie epitalaminy spowodowało poprawę wskaźników wytrzymałości fizycznej, rytmu dobowego i parametrów metabolicznych. W porównaniu z grupą kontrolną zanotowano również o 50% niższy wskaźnik śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych oraz o 28% niższy ogólny wskaźnik śmiertelności [20, 21].

Możliwe skutki uboczne

Epitalon uchodzi za bardzo bezpieczny środek. W latach 1992 – 2007 był z powodzeniem testowany przez naukowców z Petersburskiego Instytutu Gerontologii i Bioregulacji. Jego twórca, profesor Vladimir Khavinson, prowadził badania zarówno na zwierzętach, jak i na ludziach. Deklaruje on, że nigdy nie spotkał się z wystąpieniem skutków ubocznych. Podobne opinie płyną od osób, które zdecydowały się na kurację Epitalonem.

Dawkowanie

Epitalon może być podawany różną drogą – doustnie, donosowo oraz w formie iniekcyjnej (dożylnie, domięśniowo albo podskórnie). Przyjmuje się, że największą biodostępność wykazują preparaty przeznaczone do iniekcji. Epitalon działa ogólnoustrojowo, niezależnie od miejsca wstrzyknięcia. Z reguły wstrzykuje się go w ramię, pośladek lub powłoki brzuszne.

Epitalon najczęściej  stosuje się cyklicznie, 10-20 dni z rzędu. Taki cykl można powtórzyć kilka razy w roku, przy czym odstęp pomiędzy kolejnymi cyklami powinien wynosić od 2 do 6 miesięcy.

Dawkowanie zależy od wieku oraz kondycji organizmu. Standardowe dawki wynoszą:

• Donosowo – od 6 do 12 mg na dobę w odpowiednio podzielonych dawkach;
• W formie zastrzyku – od 5 do 10 mg na dobę.

Porady eksperta

W wielu źródłach można spotkać się z zaleceniem, by Epitalon przyjmować rano, najlepiej pomiędzy godziną 8.00 a 10.00, aczkolwiek w przypadku stosowania maksymalnych dawek można rozłożyć je na dwie porcje i jedną z nich przyjąć rano a drugą wieczorem.

Epitalon należy do grupy tzw. geroprotektorów (środki zwalczające starzenie się i choroby wieku starczego), dlatego jest polecany głównie osobom w średnim i podeszłym wieku. Nie jest to jednak jego jedyne zastosowanie. Po Epitalon równie często sięgają sportowcy, którzy upatrują w nim sposobu na lepszą regenerację i odsunięcie w czasie naturalnego procesu utraty masy mięśniowej w wyniku starzenia się.

Wady i zalety

Bibliografia

1. Khavinson, VKh; Kuznik, BI; Tarnovskaia, SI; Lin’kova, Peptides and CCL11 and HMGB1 as molecular markers of aging: literature review and own data. Adv Gerontol. 2014; 27(3):399–406.
2. Khavinson, VKh; Bondarev, IE; Butyugov Epithalon peptide induces telomerase activity and telomere elongation in human somatic cells. Bull Exp Biol Med. 2003;135(6):590–592.
3. Khavinson, VKh; Morozov Peptides of pineal gland and thymus prolong human life. Neuro Endocrinol Lett. 2003;24(3):233–240.
4. Kozina,LS, Arutjunayan. AV, Khavison, VK, Antioxidant properties of geroprotective peptides of the pineal gland. Archives of Gerontology and Geriatrics, 2007. 44:p.213-216.
5. Korkushko, OV; Lapin, BA; Goncharova, ND; Khavinson, VKh; Shatilo, VB; Vengerin, AA; Antoniuk-Shcheglova, IA; Magdich Normalizing effect of the pineal gland peptides on the daily melatonin rhythm in old monkeys and elderly people. Adv Gerontol. 2007;20(1):74–85.
6. Slepushkin VD, Mordovin VF, Zoloev GK, Iakovleva RA, Khavinson VK, Effect of the epiphysial preparation epithalamin on the gonadotropic function of the hypophysis. Probl Endokrinol (Mosk). 1983 Nov-Dec;29(6):51-4.
7. Lin’kova, NS; Kuznik, BI; Khavinson, VKh Peptide Ala-Glu-Asp-Gly and interferon gamma: their role in immune response during aging. Adv Gerontol . 2012;25(3):478–482.
8. Khavinson V, Malinin VV, Timofeeva NM, Egorova VV, Nikitina AA. Effects of epithalon on activities gastrointestinal enzymes in young and old rats. Bull Exp Biol Med. 2002;133(3):290-2.
9. Khavinson, VKh; Bondarev, IE; Butyugov, AA; Smirnova, TD Peptide promotes overcoming of the division limit in human somatic cell. Bull Exp Biol Med. 2004;137(5):503–506.
10.  Khavinson, VKh Peptides and aging. Neuro Endocrinol Lett. 2002; 23(3):11–144.
11. Anisimov VN, Mylnikov SV, Khavinson VK Pineal peptide preparation epithalamin increases the lifespan of fruit flies, mice and rats. Mech Ageing Dev. 1998;103(2):123-32.
12. Vinogradova, IA; Bukalev, AV; Zabezhinski, MA; Semenchenko, AV; Khavinson, VKh; Anisimov, VN. Effect of Ala-Glu-Asp-Gly peptide on life span and development of spontaneous tumors in female rats exposed to different illumination regimes. Bull Exp Biol Med. 2007;144(6):825–830.
13. Khavinson, VKh; Morozov, VG Peptides of pineal gland and thymus prolong human life. Neuro Endocrinol Lett. 2003;24(3):233–240.
14. Khavinson, VKh; Morozov, VG Geroprotective effect of thymalin and epithalamin. Adv Gerontol. 2002;10:74–84.
15. Khavinson V, Goncharova N, Lapin B. Synthetic tetrapeptide epitalon restores disturbed neuroendocrine regulation in senescent monkeys. Neuro Endocrinol Lett. 2001;22(4):251-4.
16. Korkushko, OV; Lapin, BA; Goncharova, ND; Khavinson, VKh; Shatilo, VB; Vengerin, AA; Antoniuk-Shcheglova, IA; Magdich, LV Normalizing effect of the pineal gland peptides on the daily melatonin rhythm in old monkeys and elderly people. Adv Gerontol. 2007;20(1):74–85.
17. Karasek M. Melatonin, human aging, and age-related diseases. Exp Gerontol. 2004;39(11-12):1723-9.
18. Laugier R, Bernard JP, Berthezene P, Dupuy P. Changes in pancreatic exocrine secretion with age: pancreatic exocrine secretion does decrease in the elderly. Digestion. 1991;50(3-4):202-11.
19. Khavinson V, Malinin VV, Timofeeva NM, Egorova VV, Nikitina AA. Effects of epithalon on activities gastrointestinal enzymes in young and old rats. Bull Exp Biol Med. 2002;133(3):290-2.
20. Korkushko, O; Khavinson, VKh; Shatilo, VB; Antonyk-Sheglova, IA Geroprotective effect of thymalin and epithalamin. Adv Gerontol. 2011;10:74–84.
21. Korkushko, OV; Khavinson, VKh; Shatilo, VB; Antonuk-Sheglova, IA Geroprotective effect of epithalamine (pineal gland peptide preparation) in elderly subjects with accelerated aging. Bull Exp Biol Med. 2006;142(3):356–359.