Testosteron

Testosteron jest głównym androgenem naturalnie występującym w organizmie człowieka, w szczególności u mężczyzn, a także najbardziej znanym i najczęściej stosowanym środkiem anaboliczno-androgennym w dziejach.

Syntetyczna forma testosteronu została zsyntetyzowana w 1935 roku. Niedługo po tym, środowiska medyczne zaadaptowały związek jako lek o szerokim zastosowaniu. Obecnie środek ten wykorzystuje się najczęściej w hormonalnej terapii zastępczej zarówno osób młodych, cierpiących na hipogonadyzm, jak i starszych borykających się z niskim poziomem testosteronu, wynikającym chociażby z procesu starzenia, a także jako lek wykorzystywany u kobiet z nieoperacyjnym rakiem piersi.

Potencjał testosteronu, w kontekście zwiększania siły i masy mięśniowej sprawił, iż stał się on również obiektem zainteresowania wielu trenerów oraz sportowców (głównie dyscyplin siłowych) i bardzo szybko stał się jednym z najczęściej używanych środków dopingujących w sporcie.

Mechanizm działania

Powszechnie dostępne formy testosteronu powstały poprzez dołączenie odpowiedniego estru kwasu karboksylowego do grupy 17-beta hydroksylowej, przez co są one absorbowane wolniej z miejsca iniekcji niż formy bez estru (tzw. water based/suspension). Estryfikacja ma na celu wydłużenie efektu działania terapeutycznego po iniekcji, pozwalając jednocześnie na mniejszą częstotliwość iniekcji w porównaniu do form nieestryfikowanych.

Gdy związek dostaje się do krwiobiegu, ester zostaje odłączony, pozostawiając wolny aktywny testosteron, który po wniknięciu do wnętrza komórki wiąże się z receptorem androgenowym (AR). AR występują licznie w wielu rodzajach tkanek, dzięki czemu androgeny mają szerokie działanie biologiczne szczególnie w obrębie tkanek: kostnej, mięśniowej, tłuszczowej i prostacie, a także w obrębie układu sercowo-naczyniowego, odpornościowego, nerwowego, krwiotwórczego oraz rozrodczego. Po przyłączeniu do receptora, testosteron wnika do jądra komórkowego, by tam zapoczątkować lub zahamować proces transkrypcji białek.

Nie jest to jednak jedyne działanie testosteronu. Oddziałuje on również pośrednio poprzez konwersję do innych hormonów. Po pierwsze, łącząc się z enzymem 5α-reduktazą ulega konwersji do 3x bardziej aktywnego dihydrotestosteronu (DHT), mającego znacznie silniejsze powinowactwo do AR. Po drugie, ulega on aromatyzacji do estradiolu, wywołując w ten sposób działanie estrogenowe.

Efekty działania

Testosteron jest środkiem o szerokim spektrum działania. Głównym efektem jego stosowania jest zwiększenie siły oraz masy mięśniowej. Zwiększony anabolizm wynika zarówno z nasilenia procesów syntezy białek mięśniowych, zwiększenia obrotu białkiem, jak również  działania antykatabolicznego. Wzrost siły jest natomiast efektem wpływu androgenów na funkcjonowanie oraz regenerację układu nerwowego.

Testosteron zmniejsza negatywne oddziaływanie kortyzolu, zwiększa poziom IGF-1 oraz nasila syntezę kreatyny w mięśniach szkieletowych. Zwiększony poziom androgenów wpływa również na supresję SHBG, dzięki czemu w krwiobiegu krąży większa pula aktywnego hormonu.

Testosteron ma również pozytywny wpływ na stan układu kostnego, libido, a także poziom energii i motywację.

Możliwe skutki uboczne

Testosteron jest jednym z najlepiej przebadanych środków dostępnych na rynku. Jest to syntetyczna forma hormonu naturalnie występującego w ludzkim organizmie, dlatego też nasz organizm bardzo dobrze radzi sobie z jego metabolizowaniem. Stosowany w dawkach terapeutycznych (ok. 100mg/tydz.) nie powoduje zbyt wielu negatywnych skutków ubocznych.

Podstawowym skutkiem ubocznym stosowania syntetycznych form testosteronu jest supresja osi HPTA na skutek silnego, ujemnego sprzężenia zwrotnego. Supresja nie jest permanentna i przeważnie organizm jest w stanie samodzielnie przywrócić endogenną produkcję hormonu w ciągu 1-4 miesięcy po zakończeniu cyklu. Mimo to, w celu utrzymania jak największych przyrostów, po zakończeniu cyklu wskazane jest przeprowadzenie PCT (Post Cycle Therapy).

Testosteron ulega aromatyzacji, dlatego stosowany w dużych dawkach sprzyjać może efektom ubocznym wynikającym ze zbyt wysokiego poziomu estradiolu, takim jak: spadek libido, problemy ze wzwodem, brak energii, depresja, ginekomastia, nadmierna retencja wody oraz nadciśnienie.

Testosteron (szczególnie stosowany w dużych dawkach), powodować może również wiele negatywnych efektów wynikających z jego aktywności androgennej (zarówno bezpośredniej, jak i będącej efektem konwersji do DHT). Do efektów tych zaliczamy przede wszystkim trądzik, przetłuszczanie się skóry, zwiększoną agresję, wypadanie włosów, przerost prostaty oraz wirylizację u kobiet.

Będąc przy kwestii działania androgennego, należy wspomnieć również o negatywnym wpływie testosteronu na układ sercowo-naczyniowy. Stosowanie testosteronu powoduje spadek poziomu HDL, a także wzrost poziomu LDL i cholesterolu całkowitego. Dodatkowym problemem jest stymulacja erytropoezy, czyli produkcji erytrocytów, co przekłada się na wzrost hematokrytu (zagęszczenie krwi) a tym samym zwiększone ryzyko agregacji (zlepiania) i powstawania zatorów. Zwiększona gęstość krwi oraz nadmierna masa ciała powodują zwiększenie ciśnienia tętniczego, co w dłuższej perspektywie czasu może powodować przerost lewej komory serca.

Z czym połączyć

Testosteron jest środkiem uniwersalnym, który w przypadku mężczyzn, powinien stanowić podstawę większości cykli sterydowych.  Znajduje on swoje zastosowanie zarówno w okresie budowania masy mięśniowej, jak i redukcji tkanki tłuszczowej. W zależności od naszego aktualnego celu i indywidualnych potrzeb można go więc połączyć z wieloma innymi środkami anaboliczno-androgennymi, SARMami czy peptydami.

Dawkowanie

W ramach terapii zastępczej testosteronem stosuje się najczęściej dawki wynoszącej 100mg tygodniowo.

W kontekście sportowym najczęściej spotykane dawki wynoszą od 200-600mg tygodniowo przez okres 14-20 tygodni, aczkolwiek nierzadko spotyka się również dawki znacznie wyższe.

Częstotliwość iniekcji zależy od rodzaju użytego estru. Najczęściej spotykane estry to propionat, enantat oraz cypionat.

Praktyczne porady eksperta

Testosteron może być z powodzeniem stosowany w formie iniekcji podskórnych za pomocą strzykawek insulinowych, co może zainteresować osoby mające opory przed iniekcjami domięśniowymi. Warto jednak zaznaczyć, iż metoda ta powoduje powstanie podskórnych zgrubień mających formę guza, które z czasem ulegają wchłonięciu. Mogą być one jednak nieco bolesne, dlatego wykonując iniekcje podskórne, nie warto stosować ilości większej niż 0,5ml w jednym miejscu.

Stosowanie testosteronu wiąże się ze zwiększonym poziomem estradiolu oraz wynikającymi z tego powodu efektami ubocznymi takimi jak nadmierna retencja wody, wzrost ciśnienia, spadek energii oraz libido czy też ginekomastia. Planując cykl, warto więc dobierać dawki na tyle wysokie, by wzrost estradiolu nie wywoływał skutków niepożądanych. Niemniej jednak, szczególnie w przypadku osób początkujących, które nie znają jeszcze reakcji swojego organizmu na konkretne dawki, przed rozpoczęciem cyklu warto zaopatrzyć się w inhibitory aromatazy (takie jak symex, arimidex) i/lub selektywne modulatory receptora estrogenowego (clomid, nolvadex).

Z racji sporego powinowactwa testosteronu do receptora progesteronowego, warto mieć w zanadrzu również środki regulujące poziom prolaktyny, takie jak cabaser lub bromergon.

Wady i zalety

Bibliografia

1. Amano T. [Role of androgen in the elderly. Clinical androgen replacement therapy for late-onset hypogonadism]. Clin Calcium. 2013;23(8):1179-84.
2. Basaria S, Coviello AD, Travison TG, Storer TW, Farwell WR, Jette AM, et al. Adverse events associated with testosterone administration. N Engl J Med. 2010;363(2):109-22.
3. Bhasin S, Woodhouse L, Casaburi R, Singh AB, Bhasin D, Berman N, et al. Testosterone dose-response relationships in healthy young men. Am J Physiol Endocrinol Metab. 2001;281(6):E1172-81.
4. Borst SE, Mulligan T. Testosterone replacement therapy for older men. Clin Interv Aging. 22007. p. 561-6.
5. Corona G, Monami M, Rastrelli G, Aversa A, Tishova Y, Saad F, et al. Testosterone and metabolic syndrome: a meta-analysis study. J Sex Med. 2011;8(1):272-83.
6. Danhaive PA, Rousseau GG. Binding of glucocorticoid antagonists to androgen and glucocorticoid hormone receptors in rat skeletal muscle. J Steroid Biochem. 1986;24(2):481-7.
7. Dev R, Bruera E, Del Fabbro E. When and when not to use testosterone for palliation in cancer care. Curr Oncol Rep. 2014;16(4):378.
8. Freeman ER, Bloom DA, McGuire EJ. A brief history of testosterone. J Urol. 2001;165(2):371-3.
9. Gårevik N, Rane A, Björkhem-Bergman L, Ekström L. Effects of different doses of testosterone on gonadotropins, 25-hydroxyvitamin D3, and blood lipids in healthy men. Subst Abuse Rehabil. 52014. p. 121-7.
10. Glaser R, Dimitrakakis C. Testosterone and breast cancer prevention. Maturitas. 2015;82(3):291-5.
11. Hickson RC, Czerwinski SM, Falduto MT, Young AP. Glucocorticoid antagonism by exercise and androgenic-anabolic steroids. Med Sci Sports Exerc. 1990;22(3):331-40.
12. Hoberman JM, Yesalis CE. The history of synthetic testosterone. Sci Am. 1995;272(2):76-81.
13. Johnson SG, Kampmann JP, Bennett EP, Jorgensen FS. Enzyme induction by oral testosterone. Clin Pharmacol Ther. 1976;20(2):233-7.
14. Kasikcioglu E, Oflaz H, Umman B, Bugra Z. Androgenic anabolic steroids also impair right ventricular function. Int J Cardiol. 134. Netherlands2009. p. 123-5.
15. Kouri EM, Pope HG, Jr., Oliva PS. Changes in lipoprotein-lipid levels in normal men following administration of increasing doses of testosterone cypionate. Clin J Sport Med. 1996;6(3):152-7.
16. Maki PM, Ernst M, London ED, Mordecai KL, Perschler P, Durso SC, et al. Intramuscular testosterone treatment in elderly men: evidence of memory decline and altered brain function. J Clin Endocrinol Metab. 2007;92(11):4107-14.
17. Mauras N, Hayes V, Welch S, Rini A, Helgeson K, Dokler M, et al. Testosterone deficiency in young men: marked alterations in whole body protein kinetics, strength, and adiposity. J Clin Endocrinol Metab. 1998;83(6):1886-92.
18. Medras M, Jozkow P. [Use of testosterone and anabolic androgenic steroids in sport]. Endokrynol Pol. 2009;60(3):204-9.
19. Morales A. The long and tortuous history of the discovery of testosterone and its clinical application. J Sex Med. 2013;10(4):1178-83.
20. Morgentaler A. Testosterone and prostate cancer: an historical perspective on a modern myth. Eur Urol. 2006;50(5):935-9.
21. Morgentaler A, Zitzmann M, Traish AM, Fox AW, Jones TH, Maggi M, et al. Fundamental Concepts Regarding Testosterone Deficiency and Treatment: International Expert Consensus Resolutions. Mayo Clin Proc. 2016;91(7):881-96.
22. Neto WK, Gama EF, Rocha LY, Ramos CC, Taets W, Scapini KB, et al. Effects of testosterone on lean mass gain in elderly men: systematic review with meta-analysis of controlled and randomized studies. Age (Dordr). 2015;37(1):9742.
23. Nieschlag E, Vorona E. Doping with anabolic androgenic steroids (AAS): Adverse effects on non-reproductive organs and functions. Rev Endocr Metab Disord. 2015;16(3):199-211.
24. Payne JR, Kotwinski PJ, Montgomery HE. Cardiac effects of anabolic steroids. Heart. 902004. p. 473-5.
25. Samuels LT, Sellers DM, Mc CC. The source of excess creatine following methyl testosterone. J Clin Endocrinol Metab. 1946;6(10):655-63.
26. Schubert M, Bullmann C, Minnemann T, Reiners C, Krone W, Jockenhovel F. Osteoporosis in male hypogonadism: responses to androgen substitution differ among men with primary and secondary hypogonadism. Horm Res. 2003;60(1):21-8.
27. Schulte-Beerbuhl M, Nieschlag E. Comparison of testosterone, dihydrotestosterone, luteinizing hormone, and follicle-stimulating hormone in serum after injection of testosterone enanthate of testosterone cypionate. Fertil Steril. 1980;33(2):201-3.
28. Singh AB, Hsia S, Alaupovic P, Sinha-Hikim I, Woodhouse L, Buchanan TA, et al. The effects of varying doses of T on insulin sensitivity, plasma lipids, apolipoproteins, and C-reactive protein in healthy young men. J Clin Endocrinol Metab. 2002;87(1):136-43.
29. Sukcharoen N, Aribarg A, Kriangsinyos R, Chanprasit Y, Ngeamvijawat J. Contraceptive efficacy and adverse effects of testosterone enanthate in Thai men. J Med Assoc Thai. 1996;79(12):767-73.
30. Wallis CJ, Lo K, Lee Y, Krakowsky Y, Garbens A, Satkunasivam R, et al. Survival and cardiovascular events in men treated with testosterone replacement therapy: an intention-to-treat observational cohort study. Lancet Diabetes Endocrinol. 2016;4(6):498-506.
31. Wu CY, Yu TJ, Chen MJ. Age related testosterone level changes and male andropause syndrome. Chang Gung Med J. 2000;23(6):348-53.
32. Zgliczynski S, Ossowski M, Slowinska-Srzednicka J, Brzezinska A, Zgliczynski W, Soszynski P, et al. Effect of testosterone replacement therapy on lipids and lipoproteins in hypogonadal and elderly men. Atherosclerosis. 1996;121(1):35-43.